Naylon ve Plastik Nedir? Nasıl Oluşur?

Naylon ve plastik, günümüzde hayatımızın her alanında kullanılan malzemelerdir. Giysilerden ayakkabılara, ev eşyalarından ambalajlara kadar pek çok üründe bu malzemelere rastlamak mümkündür. Naylon ve plastik, ham petrol gibi fosil yakıtlardan elde edilen malzemelerdir. Bu nedenle, hammadde kaynakları sınırlıdır ve çevreye de olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Bu maddeler, doğaya çok ciddi ve geri dönüşü neredeyse olmayan zararlar vermekte ve çok ciddi sorunlar oluşturmaktadırlar. Bu yüzden bu maddelerin doğaya zarar vermesini engellemek ve farkındalık oluşturmak için çabalamalı, naylon ve plastik kaynaklı oluşabilecek kirliliğin önüne geçmeliyiz. Bu ürünlere karşı mücadele vermenin en temel yolu da bu ürünlerin ne oldukları, hangi hammaddelerden üretildiklerini öğrenmemizden geçmektedir.

Naylon ve Plastik Nedir?

Naylon

Naylon, ilk olarak 1935 yılında DuPont tarafından sentezlenen bir sentetik polimerdir. Poliamid olarak da bilinen naylon, yüksek mukavemeti, aşınma direnci ve esnekliği ile bilinir. Naylon, çeşitli endüstrilerde yaygın olarak kullanılmaktadır. En yaygın kullanım alanları arasında tekstil, otomotiv, inşaat ve ambalaj bulunmaktadır.

Naylonun Kullanım Alanları

• Tekstil: Naylon, giysi, çorap, çorap, havlu, perde, döşeme ve yer kaplama gibi tekstil ürünlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Otomotiv: Naylon, otomotiv parçalarında, özellikle de lastik, fren balatası, şanzıman ve direksiyon gibi yerlerde kullanılmaktadır.
• İnşaat: Naylon, inşaat malzemelerinde, özellikle de çatı kaplama, pencere ve kapı çerçeveleri gibi yerlerde kullanılmaktadır.
• Ambalaj: Naylon, ambalaj malzemelerinde, özellikle de torba, poşet ve şişe gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Plastik

Plastik, çeşitli polimerlerden oluşan bir malzeme grubudur. Polietilen, polipropilen, polistiren ve polivinil klorür (PVC), en yaygın kullanılan plastik türleridir. Plastik, çeşitli özelliklerinden dolayı günlük hayatımızda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Plastik Türleri Nelerdir?

• Polietilen (PE): PE, yüksek mukavemeti, esnekliği ve düşük maliyeti ile bilinen bir plastik türüdür. Gıda ambalajı, şişe ve torba gibi ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Polipropilen (PP): PP, yüksek mukavemeti, ısıya dayanıklılığı ve kimyasallara karşı direnci ile bilinen bir plastik türüdür. Gıda ambalajı, oyuncak, otomotiv parçaları ve elektrikli ev aletleri gibi ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Polistiren (PS): PS, düşük maliyeti, hafifliği ve kolay işlenebilirliği ile bilinen bir plastik türüdür. Ambalaj, oyuncak, ev eşyaları ve reklamcılık gibi ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• Polivinil klorür (PVC): PVC, yüksek mukavemeti, ısıya dayanıklılığı ve su geçirmezliği ile bilinen bir plastik türüdür. İnşaat, otomotiv, elektrik ve elektronik gibi sektörlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Plastiklerin Özellikleri Nelerdir?

• Yüksek mukavemet
• Esneklik
• Isı ve kimyasallara karşı direnç
• Su geçirmezlik
• Hafiflik

Plastiklerin Kullanım Alanları

• Ambalaj: Plastikler, ambalaj malzemelerinde, özellikle de torba, poşet, şişe, kutu ve film gibi yerlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
• İnşaat: Plastikler, inşaat malzemelerinde, özellikle de pencere ve kapı çerçeveleri, çatı kaplama ve borular gibi yerlerde kullanılmaktadır.
• Otomotiv: Plastikler, otomotiv parçalarında, özellikle de iç ve dış gövde parçaları, lastik ve fren balatası gibi yerlerde kullanılmaktadır.
• Elektrik ve elektronik: Plastikler, elektrik ve elektronik ürünlerinde, özellikle de kablo, soket ve priz gibi yerlerde kullanılmaktadır.

Naylon ve Plastikler Nasıl Oluşur?

Naylon ve plastik ürünleri hayatımızın her yerinde kullanmaktayız. Naylon aslında Kimya’da plastik olarak kabul edilmekte olduğundan dolayı özellikle naylon poşetler de Plastik ürünler olarak kabul edilmektedir. Büyük bir çoğunluğu petrol ürünlerinden elde edilen plastik ürünler, binlerce belki de yüzbinlerce küçük molekülün birbirine zincir gibi bağlanması sonucu elde edilen büyük moleküllerden oluşur. Moleküllerin birbirine oldukça sıkı bağlanması, plastiğin doğada kaybolmayıp çevreye büyük zararlar vermesinin en temel sebeplerinin başında gelmektedir.

Plastiğin Hammaddesi Nedir?

Plastiğin Hammaddesi; Plastik, genel olarak karbon, hidrojen, Oksijen ve azot veya diğer organik ya da inorganik elementlerden oluşan monomer olarak adlandırılan; basit yapıdaki molekül gruplarından bağın koparılıp polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi sonucunda ortaya çıkan malzemelere verilen isimdir. Plastikler doğada hazır olarak bulunmazlar, doğada var olan elementlere insanlar tarafından müdahale edilmesi sonucu elde edilirler. Elde etmek için belirli sıcaklık, basınç altında katalizör yardımıyla monomer maddelerin tepkimeye sokulması sonucu elde edilmektedir. Plastik maddeler ilk üretildiklerinde genel olarak toz, reçine ya da granül halde bulunabilirler. 

Plastiklerin Temel Monomerleri

• Karbon: Plastiklerin en temel bileşeni karbondur. Karbon, polimerlerin yapı taşını oluşturan moleküllerdir.
• Hidrojen: Karbonun ardından en yaygın kullanılan monomer hidrojendir. Hidrojen, plastiklere esneklik ve mukavemet kazandırır.
• Oksijen: Oksijen, plastiklere dayanıklılık ve ısı direnci kazandırır.
• Azot: Azot, plastiklere kimyasal direnç kazandırır.
• Klor: Klor, plastiklere su geçirmezlik ve ısı direnci kazandırır.
• Fosfor: Fosfor, plastiklere ısı direnci ve elektriksel özellikler kazandırır.

Plastikler, Termoplastik, Termoset ve Elastomer olmak üzere üç ana grup altında incelenmektedir. Günümüzde ise plastikler, işlenen petrolden arta kalan maddelerden elde edilmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalara göre yeryüzünde bulunan petrolün yaklaşık %4 kadarından plastik üretilmektedir.

Termoplastik

Termoplastikler, ısıtıldığında yumuşayan ve soğutulduğunda tekrar sertleşen polimerlerdir. Bu, onları şekillendirmek ve yeniden şekillendirmek için ideal kılar. Termoplastikler, günlük hayatta yaygın olarak kullanılan birçok üründe bulunur. Örneğin, plastik şişeler, plastik torbalar, plastik kaplar ve plastik oyuncaklar genellikle termoplastikten yapılır.

Termoplastiklerin özellikleri:

Isıtıldığında yumuşar ve soğutulduğunda tekrar sertleşirler.
Kolayca şekillendirilebilir ve yeniden şekillendirilebilirler.
Genellikle hafif ve düşük maliyetlidirler.
Kimyasallara ve aşınmaya karşı dirençlidirler.

Termoplastiklerin bazı örnekleri:

Polietilen (PE)
Polipropilen (PP)
Polistiren (PS)
Polivinil klorür (PVC)

Termoset

Termoset, ısıtıldığında sertleşen ve soğutulduğunda artık şekil değiştiremeyen polimerlerdir. Bu, onları ısıya ve suya dayanıklı hale getirir. Termosetler, elektronik ürünler, otomotiv parçaları ve inşaat malzemeleri gibi çeşitli uygulamalarda kullanılır.

Termosetlerin özellikleri:

Isıtıldığında sertleşirler ve soğutulduğunda artık şekil değiştiremezler.
Isı ve suya karşı dayanıklıdırlar.
Genellikle ağır ve yüksek maliyetlidirler.

Termosetlerin bazı örnekleri:

Epoksi reçine
Fenol formaldehit reçine
Polyester reçine
Poliüretan reçine

Elastomer

Elastomerler, uzatıldığında geri dönebilen esnek polimerlerdir. Bu, onları sızdırmazlık contaları, lastikler ve spor ayakkabıları gibi çeşitli uygulamalarda kullanışlı kılar.

Elastomerlerin özellikleri şunlardır:

Uzatıldığında geri dönebilen esnekliğe sahiptirler.
Genellikle düşük maliyetlidirler.
Kimyasallara ve aşınmaya karşı dirençlidirler.

Elastomerlerin bazı örnekleri:

Kauçuk
Silikon
Poliüretan

Termoplastikler, termosetler ve elastomerler, günlük hayatta yaygın olarak kullanılan üç ana polimer türüdür. Her tür kendine özgü özelliklere sahiptir ve farklı uygulamalar için uygundur.