Otobüs Şoförü Aniden Fren Yaptığında Neden Öne Doğru Düşeriz ?

Otobüs Şoförü Aniden  Fren Yaptığında Neden Öne Doğru Düşeriz ?

Otobüste, trende, arabada veya bisiklete binerken başınıza gelmiştir. Yolda giderken aniden önünüze bir köpek çıkıverir veya biri acil durum kolunu çeker ve birden frenlere basılıverir. Siz de öne doğru savrulursunuz. Şansınız yaver gitmezse ( veya emniyet kemeriniz takılı değilse) , narin alnınız araba camına çarpabilir veya gidonun üzerinden ileriye fırlayabilirsiniz. Metrodaki direkler, otobüslerdeki metal tutacaklar ve emniyet kemerleri bu yüzden hayat kurtarıcıdır.

Bindiğiniz araç durduğunda bizim de durmamız gerekir gibi hissedebiliriz. Ancak evrenin yapısında var olan atalet yüzünden hareket etmeye devam ederiz.

Atalet; ne yapıyor olursanız olun, herhangi bir kuvvet müdahale etmedikçe, bunu sürdürmeye devam edeceğiniz anlamına gelir. Hepimizin ataletten kaynaklanan alışkanlıkları vardır: Saçımızı her abah düşünmeden aynı tarafa ayırmamız veya her gece uyumadan önce dişlerimizi fırçalamamız gibi… atalet çok yararlı olabilir. Başladığımız bir işi bitirmemize yardımcı olur: Bahçedeki çalıları birbiri ardına toplamak, bisiklet üzerinde kilometrelerce pedal basmak, çamaşırları bir bir katlayarak kaldırmak gibi… Aynı zamanda bizi kanepede sabit tutup TV karşısında kanal kanal gezebilmemizi sağlayan unsurdur. İster kıpırdamadan oturun, ister hep aynı doğrultuda hareket etmeye devam edin, bunlar hep ataletten kaynaklanır.

Bu kadar psikolojik atalet yeter. Otobüste sizi ileriye doğru fırlatan şey ise gerçek fiziksel atalettir ve kontrolünüz dışında gerçekleşir. Bilim insanı Isaac Newton’un 1600’lerde gözlemdiği gibi: ‘’Her şey durağan haline veya düz bir çizgide standart hareketine devam eder, ta ki söz konusu hal, bu dış kuvvetler tarafından değişmeye zorlanana kadar…’’

Sarsmadan yol alan bir trende, otururken tamamen sabit olduğumuzu hissedebiliriz. Metroda giderken, hem biz ileriye doğru yol alırız hem de tren ileriye doğru yol alır. Aniden fren yapıldığında, sürtünme kuvveti tekerlekleri durdurur. Ancak atalet yüzünden, fren yapmayan vücudumuz trenin orijinal hızında mutlu mesut ileriye doğru mesafe kat etmeye devam ederiz.

Aniden durdurulan bir arabada, emniyet kemeri karşı güç uygulayarak torpidoya çarpmamızı önler. Trende önünüzdeki koltuk, öne doğru hareketinizi durdurabilir.

Hızla aşağı inerken duran bir asansörde, asansörün zemini düşmeye devam etmenizi önler. Ancak hareketin momenti başınıza bir miktar kan hücum etmesine neden olabilir. Benzer şekilde, bir futbolcunun başı yere çarpabilir ve beyin kafatasının içinde öne doğru hareket etmeye devam edebilir ki bu durum beyin sarsıntısı geçirmesine neden olabilir.

Obje ne kadar büyükse, iç momenti ( ataleti ) de o kadar fazla olacaktır. Bu da, durduruldukları zaman büyük objelerin hareket ettirilmesini daha zor hale getirir. Aynı şekilde hareket halindeyken durdurulmaları da daha zordur. Devasa bir kaya parçasını yerinden oynatmak zordur. Ancak bir kez yokuş aşağı yuvarlamaya başladığınızda, durdurması çok daha zordur.

Gerek hayatta hareket halindeki objeler, haliyle sonsuza dek hareket etmeye devam etmez. Üzeri buz tutmuş düz bir su kütlesinin üzerinde bir topun yuvarlandığını düşünün. Bu su kütlesi ufka kadar uzanıyor olsa da, topun yüzeyi ve buz arasındaki sürtünme kuvveti topun ilerleyişini gittikçe yavaşlatacak, sonunda topu durduracaktır. Yaşadığımız evrende, sonsuza dek hareket etmeye devam eden makinelere yer yoktur!